Podstawowym założeniem Metody Montessori jest stwierdzenie, że każde dziecko jest inne i powinno rozwijać się zgodnie z indywidualnymi planami rozwojowymi. Są to jego możliwości, kompetencje i umiejętności, umożliwiające dziecku samodzielną i najbardziej efektywną naukę – i właśnie do tego będziemy dążyć.
Maria Montessori w swojej pedagogice określa wrażliwe fazy jako szczególne momenty zachodzące w rozwoju dziecka, podczas których przyswaja ono wiedzę bez żadnego wysiłku. Niestety fazy wrażliwe występują tylko w danym okresie i momencie życia dziecka, i więcej się nie powtarzają- nie wykorzystanie ich bowiem w danej chwili powoduje, że przyswojenie owej wiedzy w późniejszym czasie będzie wymagało dużo większego nakładu pracy.
Podczas wystąpienia fazy wrażliwej u dziecka, interesuje się ono w tym czasie tylko jednym elementem środowiska zewnętrznego, manipulując nim, poznając go i doświadczając zmysłowo. Daną czynność (np. przelewanie) dziecko powtarza wielokrotnie, nawet po kilkanaście, kilkadziesiąt razy, w całkiem naturalny i ciekawy, odmienny dla siebie sposób. Wychowawca Montessori obserwując swoich podopiecznych – zauważa fazy wrażliwe dziecka i proponując mu odpowiednie pomoce/zabawy, proste ćwiczenia – wspiera jego rozwój. Dziecko uczy się więc z ogromną chęcią, łatwością i z radością, nie odczuwając tego jako przykrego obowiązku. Nabyta i wyćwiczona kilkanaście;-dziesiąt razy umiejętność zapisuje się u dziecka na całe życie, i maluch może przejść do kolejnej fazy wrażliwej, np. zakładania kurtki. Teraz będzie ciągle ćwiczyło samodzielne zakładanie kurtki- i w żłobku, i w domu, i gdziekolwiek indziej kiedy najdzie je na to ochota 😉
W okresie żłobkowym najważniejszymi fazami wrażliwymi są:
- rozwój mowy – dźwięki, sylaby, pierwsze słowa, zdania, budowanie myśli i komunikacja z otoczeniem
- rozwój ruchowy – doskonalenie chodzenia i koordynacji ruchów
- porządek – wzrastająca potrzeba samoobsługi i samodzielności
Rozwój mowy jest wspierany wielotorowo: od najbardziej tradycyjnych form jak mowa rytmiczna (wierszyki, rymowanki, piosenki) przez pracę z książeczkami, zabawy w pytania, zachęcanie do samodzielnego wyrażania się i ćwiczenia w utrwalaniu nazewnictwa przedmiotów opracowane zgodnie z zaleceniami metody (karty naukowe wzbogacające słownictwo, rymy czy przeciwieństwa).
Doskonalenie koordynacji ruchowej obejmuje ćwiczenia z zakresu koordynacji oko-ręka, stereognostykę oraz kształcenie zmysłu równowagi.
Kolejnym obszarem z którym dzieci będą miały codzienną styczność w Żłobku Montessori są ćwiczenia z życia codziennego. To ogromnie ważna dziedzina rozwoju – są to czynności związane z troską o siebie i otoczenie. Celem pracy z pomocami jest wypracowanie samodzielności, samoświadomości oraz ufności we własne siły i poczucia bezpieczeństwa. Dzieci pracują z pomocami z życia codziennego, takimi jak: mycie rąk, mycie stolików, zamiatanie i wycieranie podłogi, mycie szyb, nakrywanie do stołu, obieranie i krojenie owoców, przelewanie wody, przesypywanie, zapinanie i odpinanie zamków, sprzączek itp.
W naszej placówce dzieci przebywają w „przygotowanym otoczeniu”:
Jak pisze Maria Montessori, to miejsce, w którym dziecko może zaangażować ręce, umysł, zmysły, gdzie wszystko jest w zasięgu jego ręki i nie zagraża jego bezpieczeństwu. To dziecko wybiera i pracuje z wybranymi przedmiotami w skupieniu, to ono najlepiej wie/czuje którą w danym momencie pomocą zaspokoi własne potrzeby. W ten właśnie sposób to materiały stają się pomocą w rozwoju, a nie lekcje wpajane do głowy przez nauczyciela. Rolą nauczyciela nie jest podawanie dziecku wiedzy na temat rozmiarów, kształtów, rzeczy i zjawisk, lecz umożliwienie dziecku odkrywania tych informacji samemu. Dziecko samo wybiera z czym chce w danej chwili pracować i ile czasu temu poświęci. Nauczyciel nie ingeruje w jego pracę, nie poucza go i nie przeszkadza. Obserwuje dziecko i stara się podążać za nim, podsuwając mu kolejne pomysły na działanie. „Materiały rozwojowe, a nie nauczanie nauczyciela, spełniają główną rolę. Dziecko, a nie dorosły, jest aktywną istotą (M.Montessori, Odkrycie dziecka).
Aranżacja sal, meble, pomoce Montessori są tak rozmieszczone, by stymulować rozwój dziecka. Meble są niskie i otwarte, ustawione w taki sposób, aby dzieci mogły swobodnie do nich sięgnąć, na nich znajdują się pomoce Montessori. Meble są przy tym rozmieszczone w taki sposób, aby tworzyć kąciki tematyczne, w których znajduje się materiał rozwojowy z różnych obszarów rozwoju dziecka:
kącik ćwiczeń dnia praktycznego,
kącik z pomocami do rozwoju koordynacji oko-ręka,
kącik plastyczny,
kącik przyrodniczy.
Bardzo ważną częścią sali jest wydzielony obszar jedzenia. Tutaj nie tylko spożywane są posiłki. Jest to też miejsce, gdzie dzieci mogą pracować z przygotowanymi zestawami. Uczą się np. samodzielnego wyciskania soku czy obierania i krojenia owoców, nalewania wody do picia. Daje im to możliwość poszerzenia swoich umiejętności, ale także mają zapewniony stały dostęp do owoców i wyrabiane są ud najmłodszego zdrowe nawyki żywieniowe.
Potrzeba ruchu tak ważna dla rozwoju małego dziecka jest zaspakajana, albo w trakcie spacerów, albo w czasie zajęć wspólnych, gimnastyki czy zabaw ruchowych.
Miejscem w którym dzieci mogą zdobywać samodzielność w zakresie podstawowych czynności jest kącik ćwiczeń dnia praktycznego. Dla małego dziecka czynności te są świetną zabawą, sygnałem zadowolenia dziecka jest wielokrotne ich powtarzanie. Ćwiczenia te są łatwe do zrozumienia i wykonania. Dzięki wykonywaniu takich ćwiczeń dziecko wzmacnia poczucie własnej wartości, rozwija samodzielność i pewność siebie oraz doskonali koordynację ruchów. Ćwiczenia te dopasowane są do wieku dziecka, a używane przedmioty dostosowane wielkością do potrzeb dziecka.
Dzieci uczą się samodzielności w zakresie podstawowych czynności pielęgnacyjnych wobec własnej osoby: mycie rączek, czesanie, dmuchanie nosa, korzystanie z toalety, rozbieranie i ubieranie, dbałość o najbliższe otoczenie (zamiatanie, wycieranie stołów itd.). Jest to bardzo ważny element pracy metodą Montessori, a równocześnie sprawia dzieciom dużo radości i satysfakcji, ponieważ poszerzenie samodzielności jest jedną z najważniejszych potrzeb rozwojowych małego dziecka.